นายแพทย์สุวิทย์  เกียรติเสวี

ปวดปัสสาวะ เป็นอาการอย่างหนึ่งของร่างกายที่ต้องการขับถ่ายของเสียออกจากร่างกาย ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติ แต่ถ้าหากปวดบ่อยถี่เพิ่มมากขึ้นจากเดิมอาจถือเป็นเรื่องผิดปกติไป และจะก่อให้เกิดทุกข์หลายอย่างตามมา โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในกรุงที่เดินทางช่วงการจราจรติดขัด ยังไม่ถึงสถานที่พักรถจอดเข้าห้องน้ำ ห้องประชุมที่ออกมาลำบาก เดินทางไปไหนต้องคอยมองหาห้องน้ำอยู่เรื่อยไป

อาการปวดปัสสาวะบ่อยเกิดได้ทั้งชายหญิง สาเหตุมีทั้งจากโรคภายในของร่างกายเองและจากพฤติกรรมของแต่ละคนที่ไม่เหมือนกัน แตกต่างกันไปตามนิสัยและความเคยชิน เช่น บางคนรู้สึกปวดนิดหน่อยต้องรีบไปถ่ายทันที จะเดินทางจากสถานที่หนึ่งไปยังอีกแห่งหนึ่งต้องเข้าห้องน้ำปัสสาวะก่อน ทั้งๆที่เพิ่งถ่ายไปไม่นาน เกรงจราจรติดขัดจะปวดกลางทางหาห้องน้ำลำบาก หรือผู้ชอบดื่มน้ำมาก ชา กาแฟ แอลกอฮอล์ อากาศหนาวเย็น กินผลไม้มาก ผลจากยา และอีกหลายๆอย่างล้วนเป็นตัวแปรทำให้ปัสสาวะบ่อยได้ทั้งสิ้น

หากเราอยู่ที่บ้านคงไม่มีปัญหา ปวดปัสสาวะเมื่อใดก็เข้าห้องน้ำได้ตามต้องการ ตอนกลางคืนอาจลำบากหน่อยสำหรับผู้สูงอายุ ถ้าลุกขึ้นมาปัสสาวะบ่อยแล้วอาจนอนไม่ค่อยหลับ หากอดนอนมากขึ้นจะทำให้อาการอื่นๆ อีกหลายอย่างตามมาได้ เช่น เวียนศีรษะ หงุดหงิด ไม่สบายใจ อ่อนเพลีย ใจสั่น ความดันขึ้น ฯลฯ

ปัสสาวะปกติ โดยทั่วไปคนปกติจะปัสสาวะตอนกลางวันราว 3-5 ครั้ง จากตอนเย็นไปจนถึงเข้านอน 1-2 ครั้ง ตอนกลางคืนหากอายุน้อยอาจไม่ต้องลุกขึ้นมาปัสสาวะเลยจะอยู่ได้นานเกิน 8 ชม. ผู้สูงอายุราว 1-2 ครั้ง ถือเป็นจำนวนสายกลางของคนปกติ

กลไกการปัสสาวะ ไตมีหน้าที่กรองปัสสาวะออกมา น้ำปัสสาวะจะไปรวมตัวที่กระเพาะปัสสาวะเพื่อรอการขับถ่ายออก พอจำนวนราว 150 ซีซี. หรือราว 1 ใน 3 ของความจุกระเพาะปัสสาวะ ร่างกายจะรู้สึกปวดถ่วงบริเวณหัวหน่าวนิดๆ แต่ยังรอได้ รอไปเรื่อยๆ จนน้ำปัสสาวะมากขึ้น กระเพาะปัสสาวะขยายตัวขึ้นราว 300-400-500 ซีซี. ตามความรู้สึกของแต่ละคน จากความเคยชินและความอดทนจึงปวดไปถ่าย

ปัสสาวะบ่อย บางคนออกมากบางคนออกน้อย ส่วนใหญ่ถ้าออกน้อยกว่า 300 ซีซี. อาจมีสาเหตุภายในร่วมอยู่ด้วย คงต้องไปให้แพทย์ตรวจดู แต่คนกรุงเดินทางบ่อยมักอยู่ราวๆ นี้ และอาจเกิดอาการต่างๆร่วมด้วย อาทิ เวลาปวดแล้วมักปวดมากทันทีต้องรีบไปถ่าย รอช้าไม่ได้ อาจกลั้นไม่ค่อยอยู่ หรือเวลาไอจามจะเล็ดลอดออกมาด้วยได้

โรคที่อาจเกี่ยวข้อง เรื่องของกระเพาะปัสสาวะเอง กระเพาะปัสสาวะอักเสบ กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะอ่อนแรงจากยาทำให้ความจุน้อยลงไม่ค่อยบีบรัดตัว หูรูดกระเพาะปัสสาวะไม่ค่อยมีแรงบีบรัด นิ่ว ฯลฯ ล้วนกระตุ้นให้กระเพาะปัสสาวะบีบตัว ทำให้ปัสสาวะบ่อย นอกจากนี้ยังมีโรคนอกกระเพาะปัสสาวะออกไป เช่น ต่อมลูกหมากโตยื่นเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะทำให้มีเนื้อที่แคบลง จุปัสสาวะได้ไม่มากเหมือนเดิม หญิงหลังคลอดหลายท้องเชิงกรานหย่อนไปดึงรั้งท่อปัสสาวะอักเสบมาก โรคติดเชื้อทำให้ระบบทางเดินปัสสาวะอักเสบ เบาหวาน ฯลฯ ซึ่งควรมาพบแพทย์ตรวจวินิจฉันว่ามาจากสาเหตุใด

วิธีการแก้ไข

ส่วนใหญ่มักพบจากพฤติกรรมรอบๆตัวเราที่เปลี่ยนแปลงไปนั่นเอง ต้องแก้ไขก่อน เช่น พอปวดต้องไปห้องน้ำทันที ออกเดินทางต้องเข้าห้องน้ำทั้งๆที่เพิ่งเข้าไปไม่นาน ลองขยับให้นานออกไปอีกหน่อยดู พอปวดจริงๆ จึงค่อยไป เรื่องนี้ก็พูดยากเหมือนกัน จราจรติดขัดหาห้องน้ำไม่ได้ทุกข์มากกว่าเสียอีก ก่อนเดินทาง ก่อนนอนไม่ควรดื่มน้ำมาก ชา กาแฟ แอลกอฮอล์ดื่มมากก็ถ่ายบ่อย ผลไม้ก่อนนอน สับปะรด องุ่น แคนตาลูป ฯลฯ จะทำให้ปัสสาวะบ่อย รวมไปถึงยาบางอย่างที่มีฤทธิ์ขับปัสสาวะด้วย ควรกินให้ห่างจากก่อนนอนมากขึ้น และอากาศที่หนาวเย็น น้ำเย็นเป็นตัวกระตุ้นให้ปัสสาวะบ่อยอย่างดี หากปรับพฤติกรรมใหม่ทุกอย่างก็ค่อยดีขึ้น แต่อย่างไรก็ตามผู้สูงอายุโอกาสปัสสาวะบ่อยย่อมมีมากกว่าคนวัยอื่นอยู่แล้ว

การปวดปัสสาวะบ่อยอาจเกิดจากพฤติกรรม วิถีชีวิตของตัวเราเองที่เปลี่ยนไปและจากโรคที่เกี่ยวข้อง ถ้าปรับปรุงแก้ไขแล้วไม่ดีขึ้นก็ควรพบแพทย์เพื่อค้นหาสาเหตุต่อไป